Port Dożylny

Informacje ogólne

Port jest urządzeniem zapewniającym długotrwały dostęp dożylny. Składa się z komory umieszczonej pod skórą oraz połączonego z nią cewnika wprowadzonego do żyły. Komora zwykle wykonana jest z tytanu, a cewnik najczęściej z silikonu. Materiały te zapewniają największe bezpieczeństwo oraz umożliwiają stosowanie portu nawet przez wiele lat. Na górnej powierzchni komory portu znajduje się membrana umożliwiająca nakłucie specjalną igłą (ponad 1000 razy) i zapewniająca szczelność po usunięciu igły.

Do portu można wkłuwać tylko specjalne igły – tzw. igły Hubera. Wkłucie zwykłej igły może spowodować trwałe uszkodzenie membrany w komorze portu i konieczność usunięcia portu. Do dłużej trwających wlewów (powyżej minuty) stosowane są specjalne zestawy do przetoczeń składające się z igły oraz drenu. Zestaw taki oklejony opatrunkiem foliowym może być używany maksymalnie przez 7 dni.

Port służy przede wszystkim do wlewów leków, ale można tą drogą podawać także żywienie pozajelitowe, pobierać krew do badań, a przez specjalne porty i odpowiednie zestawy do wlewów podawać także kontrast w tomografii komputerowej.

Ponieważ komora portu jest metalowa, może ona powodować wzbudzenie alarmu na lotniskach lub w sądach – konieczne może być wówczas okazanie odpowiednim służbom paszportu portu.

Konsultacja przed zabiegiem

Podczas konsultacji przed wszczepieniem portu należy poinformować lekarza o wszystkich lekach przyjmowanych na stałe (niektóre muszą być odstawione na kilka dni przed zabiegiem) oraz – jeżeli takie procedury miały miejsce – o wcześniejszych nakłuciach żył centralnych, np. do zabiegów operacyjnych lub żywienia pozajelitowego (czasem wskazana będzie wcześniejsza wizyta oraz badanie USG). Konieczne jest wykonanie morfologii krwi, a czasem także badania układu krzepnięcia.

Jeżeli masz mieć podawaną chemioterapię, optymalnym jest wykonanie zabiegu wszczepienia portu przed rozpoczęciem terapii. Najlepiej, aby rany związane z implantacją mogły zagoić się przed wlewem cytostatyku (w przypadku niektórych substancji wskazane są nawet dwa tygodnie), ale zabieg można wykonać nawet dzień przed zaplanowaną chemioterapią.

Przygotowanie do zabiegu

W dniu zabiegu należy umyć górną części klatki piersiowej i szyję (wykąpać się) oraz przyjąć leki zgodnie z zaleceniem lekarza. Mężczyźni powinni pozbyć się owłosienia w klatki piersiowej i dolnej części szyi – można zgolić włosy dzień przed zabiegiem lub wykonać depilację (ponieważ odrastające włosy mogą utrudniać gojenie rany, a ich obecność ograniczać możliwość dobrej dezynfekcji skóry, zaleca się depilację włosów w okolicy wszczepionego portu przez cały okres jego użytkowania).

Na około 2 godziny przed zabiegiem należy powstrzymać się od jedzenia, dopuszczalne jest przyjmowanie klarownych i niegazowanych płynów.

Implantacja portu

Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym – podanie leku znieczulającego pod skórę często bywa najbardziej nieprzyjemnie odbieranym elementem zabiegu. Podczas zabiegu zachowana jest przytomność oraz czucie dotyku – możliwe jest więc odczuwanie ucisku, rozpierania, napięcia skóry. Zabieg trwa zwykle około 30 minut.

Operowana okolica musi być obłożona sterylnymi serwetami, co może wiązać się z koniecznością nakrycia taką serwetą także twarzy.
Po nakłuciu żyły (najczęściej jest to żyła szyjna wewnętrzna prawa – około 2cm powyżej obojczyka), wprowadzany jest do niej cewnik, który następnie jest tunelizowany pod skórą i przyłączany do umieszczonej w pod skórą (najczęściej około 4cm poniżej obojczyka) komory portu. Rany zwykle zamykane są szwami śródskórnymi nicią wchłanialną (rozpuszcza się ona przed około 30 dni) i przykrywane opatrunkiem. Jeżeli sytuacja tego wymaga, to od razu w komorze portu może zostać umieszczona igła umożliwiająca prowadzenie wlewów przez port.

Jeżeli sytuacja tego wymaga, to po zabiegu wykonywane jest kontrolne badanie RTG klatki piersiowej. Wypis ze szpitala w ciągu 1-2 godzin po zabiegu.

Okres pooperacyjny

Po zabiegu może pojawić się tkliwość w operowanej okolicy – można wówczas zażyć dowolny lek przeciw bólowy, a najłatwiej dostępnym wydaje się być paracetamol (który jest także skuteczny w leczeniu bólu pooperacyjnego w dawce 1 grama). Opatrunek może powodować napięcie skóry, co może być szczególnie źle odczuwalne w okolicy szyi. Opatrunek można zmienić dzień po zabiegu – musi być to opatrunek suchy i sterylny (przed zmianą opatrunku można ewentualnie umyć skórę dookoła opatrunku usuwając pozostałości środka barwiącego używanego do dezynfekcji pola operacyjnego). Opatrunki należy utrzymać przez 5 do 7 dni i usunąć samodzielnie. Po zdjęciu opatrunku okolicę można myć wodą z mydłem, przecierać gąbką, ale przez 4 tygodnie należy unikać zanurzania rany pod wodę (czyli nie pływać i nie kąpać się w wannie). Aby blizna wyglądała ładnie po usunięciu opatrunku można smarować ją środkami poprawiającymi gojenie lub stosować plastry silikonowe. Jeżeli w operowanej okolicy powstałby krwiak, to okolicę należy smarować maścią z heparyną i nagrzewać (2 razy dziennie po ok. 30 minut).

Jeżeli w okresie kilku godzin od założenia portu pojawia się duszność, krwawienie, silny ból należy pilnie skontaktować się ze szpitalem lub lekarzem wykonującym zabieg (zadzwoń: 690 640 625).

Obsługa portu

Do podawania wlewów przez port konieczne jest używanie specjalnych igieł ze szlifem Hubera, które nie będą uszkadzały membrany portu (wkłucie do portu „zwykłej” igły spowoduje uszkodzenie membrany oraz konieczność wymiany portu). Skóra musi być dobrze odkażona, igła wbita z zachowaniem jałowości, a później oklejona specjalnym opatrunkiem foliowym. Mężczyźni powinni regularnie usuwać owłosienie z okolicy implantacji komory portu, gdyż obecność włosów utrudnia dezynfekcję skóry oraz uniemożliwia prawidłowe zabezpieczenie igły wkłutej do portu, a to w konsekwencji prowadzi do większego ryzyka zakażenia portu.

Prawidłowo zabezpieczona igła może być używana przez maksymalnie 7 dni.

Powikłania eksploatacyjne

Powikłania związane z użytkowaniem portów dożylnych dotyczą mniej niż 6% pacjentów. Najczęściej są to: zakażenie kieszeni portu – zaczerwienienie, bolesność, obrzęk, podwyższona temperatura; zakrzep na końcu cewnika – brak refluksu krwi lub zakrzepica żylna – obrzęk ręki, twarzy, szyi, poszerzone naczynia skórne. Jeżeli wystąpią w/w objawy zadzwoń 690 640 625 i umów się na wizytę w Poradni Portowej.

Pielęgnacja portu

Skóra nad komorą portu narażona jest na częsty kontakt ze środkami dezynfekcyjnymi oraz powtarzane nakłucia, dlatego należy o nią zadbać: natłuszczać np. oliwką, unikać napięcia i ograniczać ekspozycję na słońce (ponieważ komora portu jest metalowa do oparzenia skóry nad nią dojdzie szybciej). Ze względu na ryzyko przerwania cewnika, należy zwracać uwagę, aby miejsca, w którym przechodzi on nad obojczykiem, nie uciskać pasami bezpieczeństwa, paskiem od torby lub plecaka itp.

Po zakończeniu leczenia wskazana jest okresowa (m/w co 3-4 miesiące) kontrola portu – zadzwoń 690 640 625 i umów się na wizytę w Poradni Portowej. Przy okazji okresowej kontroli portu można wykonać badania laboratoryjne pobierając krew przez port dożylny.